• Risico op ontstaan pandemie
• Wat is de definitie van een pandemie?
• Hoe worden epidemieën en pandemieën bestreden?
• Hoe lang duurt een pandemie?
• Welke fasen kent een pandemie?
• Wat is het verschil tussen een epidemie en een pandemie?
• Wat is een edemie?
• Wat veroorzaakt een pandemie?
• Pandemie historie
• Historische pandemieën
• Moderne influenza-pandemieën
• Corona pandemie, huidig
• Wanneer is er geen sprake van een pandemie?

• Moderne influenza-pandemieën
• Corona pandemie, huidig
• Wanneer is er geen sprake van een pandemie?

Wat is de definitie van een pandemie?

‘Een pandemie is een epidemie die zich geografisch wijd verspreidt en een zeer grote regio tot zelfs de gehele wereld treft.’ Omdat een pandemie, net als bijvoorbeeld een natuurramp, enorm veel slachtoffers maakt in korte tijd, is triage vrijwel altijd nodig bij een pandemie.

Hoe worden epidemieën en pandemieën bestreden?

In het geval van een virus worden er bijvoorbeeld mondkapjes gedragen en wordt er aan ‘social distancing’ gedaan. Of de mondkapjes wel of niet werken, laten we in het midden. Wat wel werkt: thuisblijven! Zoveel mogelijk thuiswerken, thuis lessen volgen, maar één keer per week naar de winkel en niet met vrienden of vriendinnen afspreken. Wanneer er een pandemie uitbreekt is er nog geen medicijn (vaccin) beschikbaar. Meestal wordt er direct begonnen met de ontwikkeling van een vaccin, maar dit kan maanden tot jaren duren.

Hoe lang duurt een pandemie?

Hoe lang een pandemie duurt is een lastig te beantwoorden vraag. Het ligt er namelijk maar net aan welke maatregelen er getroffen worden. Moet de gehele wereldbevolking verplicht 6 maanden binnen blijven? Dan is het snel gedaan met het virus, maar hoe is dit praktisch te realiseren? En welke schade brengt dit de economie toe? Wanneer er eenmaal een effectief vaccin op de markt is, kan een virus snel gestopt worden. De ontwikkeling van een vaccin kan een aantal maanden maar ook een aantal jaren duren. Een andere mogelijkheid is de opbouw van ‘groepsimmuniteit’: er zijn al zoveel mensen besmet geraakt én weer beter geworden, dat het virus zich bijna nergens meer kan aanhechten. Het immuunsysteem van mensen die het virus al gehad hebben heeft namelijk antistoffen opgebouwd. Die antistoffen voorkomen in de meeste gevallen een tweede besmetting. Natuurlijk kan een virus muteren en nogmaals toeslaan, maar over het algemeen ben je redelijk veilig wanneer je al een keer besmet bent. Wanneer er genoeg mensen zijn die antistoffen beschikbaar hebben, kan het virus zich nog maar moeilijk verspreiden en zal de pandemie langzaam uitdoven. Terug naar de vraag: hoe lang duurt een pandemie? Laten we zeggen tussen de 1 en de 4 jaar.

Welke fasen kent een pandemie?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) werkt met 6 verschillende fasen om een pandemisch verspreidende ziekte in onder te verdelen.

Fase 1: Er circuleren geen dierlijke griepvirussen waarvan bekend is dat ze infecties veroorzaken bij mensen.

Fase 2: Van een dierlijk griepvirus is bekend dat het een infectie heeft veroorzaakt bij een mens. Het virus wordt daarom als een mogelijke veroorzaker van een pandemie gezien.

Fase 3: Een dierlijk of menselijk-dierlijk griepvirus heeft enkele gevallen of kleine clusters van besmetting veroorzaakt bij mensen. Er is geen sprake van grootschalige overdracht van het virus van mens op mens.

Fase 4: Van het dierlijke of menselijk-dierlijke griepvirus is bevestigd dat er sprake is van overdracht van mens op mens, wat betekent dat de kans op een uitbraak zeer aanwezig is. Fase 4 betekent een significante verhoging van het risico op een pandemie, maar een pandemie is nog niet onvermijdelijk.

Fase 5 : Hetzelfde griepvirus heeft uitbraken veroorzaakt in twee of meer landen in dezelfde WHO-regio. Deze fase geeft aan dat een pandemie waarschijnlijk is.

Fase 6: Naast de criteria van fase 5 heeft het griepvirus een uitbraak veroorzaakt in minstens een ander land in een andere WHO-regio. Deze fase geeft aan dat er sprake is van een pandemie.

Periode na de piek in besmettingen: Het aantal ziektegevallen daalt in de meeste landen. Aangezien pandemieën vaak in golven optreden is het niet ondenkbaar dat het aantal ziektegevallen vervolgens weer gaat stijgen.

Periode na de pandemie: De activiteit van de virussen is terug op het normale niveau.

Wat is het verschil tussen een epidemie en een pandemie?

Een epidemie is kleinschaliger dan een pandemie. Een pandemie vindt meestal op mondiaal (wereldwijd) niveau plaats. Daarnaast gaat het bij een pandemie altijd om een ziekte die mensen besmet, terwijl het bij een epidemie ook kan gaan om een ziekte die alleen dieren treft. Een epidemie die uitsluitend dieren treft wordt overigens ook wel een epizoötie genoemd. Een ander verschil zit ‘m in de besmettelijkheid: een ziekte die uiteindelijk uitgroeit tot een pandemie is per definitie zeer besmettelijk. Voor een epidemie geldt deze eis niet, ook niet-besmettelijke ziekten en aandoeningen kunnen uitgroeien tot een epidemie. Wanneer er bijvoorbeeld in korte tijd extreem veel mensen sterven aan een hartaanval of zelfmoord plegen, kan dit ook als epidemie worden aangemerkt.

Wat is een edemie?

Een edemie is precies het tegenovergestelde van een epidemie: de ziekte of aandoening komt vrijwel niet meer voor en maakt weinig nieuwe slachtoffers. Vergis je niet, de ziekte is nog steeds aanwezig maar ‘slaapt’. De ziekte zal nooit voor 100% verdwijnen.

Wat veroorzaakt een pandemie?

Voor een nieuwe, onbekende ziekte hebben mensen geen antistoffen beschikbaar. Combineer dat met een hoge besmettelijkheid en het virus heeft in no time een groot gedeelte van de bevolking besmet. De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) stelt dat de mogelijkheid op een pandemie ontstaat wanneer aan onderstaande 3 punten wordt voldaan:

• De opkomende infectieziekte is nieuw.
• De ziekte besmet (ook) mensen en veroorzaakt zware klachten of is zelfs dodelijk,
• De ziekte is zeer besmettelijk en verspreidt zich snel onder de bevolking.

Pandemie historie / geschiedenis

Welke pandemieën hebben we al doorgemaakt? Hieronder een opsomming van de grootste pandemieën die de mensheid heeft doorgemaakt. We maken een onderscheid tussen historische en moderne (influenza) pandemieën.

Historische pandemieën

De Pest: deze ziekte kwam op in de 14e eeuw en bleef tot in de 19e eeuw bij ons.

Cholera: De pandemie van 1820. De ziekte Cholera kwam op in India en verspreidde zich naar onder andere Thailand en Indonesië. Exacte aantallen zijn niet bekend, maar voorzichtige schattingen geven aan dat er 1 a 2 miljoen mensen zijn overleden tijdens deze pandemie.

Tuberculose: zelfs nu staat deze ziekte nog in de top 10 meest voorkomende doodsoorzaken.

Hiv /Aids: Ook Hiv kan als pandemie worden beschreven, het ziektebeeld en de verspreidingsvorm voldoen immers aan de 3 punten van de Wereldgezondheidsorganisatie. Echter gebruik de WHO zelf vaak de term ‘wereldwijde epidemie’ wanneer het om Hiv / Aids gaat.

Moderne influenza-pandemieën

Russische griep: de ziekte kwam voor tussen 1889 en 1890.

Spaanse griep: deze ziekte verspreidde zich net als corona wereldwijd. Meer dan 500 miljoen mensen werden ziek en 20 tot 100 miljoen mensen overleden aan de Spaanse griep. De ziekte kwam voor tussen 1918 en 1920.

Aziatische griep: deze griepvorm veroorzaakte een miljoen doden en kwam voor in 1957.

Hongkonggriep: de ziekte kwam voor in 1968, 700.000 mensen overleden eraan.

Mexicaanse griep: deze griepvorm kunnen we ons allemaal nog wel herinneren. De Mexicaanse griep kwam voor tussen 11 juni 2009 en augustus 2010 en veroorzaakte minimaal 13.763 doden.

Corona pandemie, huidig

Het coronavirus is oorspronkelijk afkomstig uit Wuhan, China. Over het ontstaan van het virus gaan allerlei hypotheses rond, de een denkt dat het virus is ‘ontsnapt’ uit het Wuhan Institute of Virology, de ander houdt het erop dat is ontstaan op een Chinese markt waar levende dieren worden verhandeld. Het virus werd voor het eerst opgemerkt toen er in de Chinese stad een ongebruikelijk grote groep mensen symptomen van een longontsteking vertoonde. In januari 2020 werd het coronavirus voor het eerst geïdentificeerd. In de maanden daarna verspreidde het virus zich snel, uiteindelijk bereikte het ook Europa en Amerika. Op 11 maart 2020 werd de virusuitbraak door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) erkend als pandemie. Overheden wereldwijd zagen zich gedwongen ingrijpende maatregelen te nemen: winkel- en schoolsluitingen, dringend advies zoveel mogelijk thuis te werken, niet zonder reden de straat op etc. Omdat de economie wereldwijd grotendeels tot stilstand kwam, ontwikkelde zich een recessie. Overheden drukten de negatieve economische gevolgen door met royale steunmaatregelen te komen, maar de economische klap is uiteindelijk onvermijdelijk en zal nog komen wanneer de overheidssteun wordt afgebouwd. Op het moment van schrijven heeft het virus wereldwijd bijna 81 miljoen mensen besmet. Meer dan 1,7 miljoen mensen zijn inmiddels aan Corona overleden. Het coronavirus wordt internationaal vaak aangeduid met COVID-19 of SARS-CoV-2.

Wanneer is er geen sprake van een pandemie?

Wanneer een ziekte veelvoorkomend is, veel sterfgevallen maakt maar niet besmettelijk is, is er geen sprake van een pandemie. Een goed voorbeeld is de ziekte kanker. De ziekte maakt veel dodelijke slachtoffers, maar kan niet worden als een pandemie aangezien kanker niet van mens op mens kan worden overgedragen. Met andere woorden, kanker is geen besmettelijke ziekte en kan dus niet als pandemie worden aangemerkt.