• Wat zijn de positieve en negatieve effecten van polarisatie?
• Het ‘stille midden’
• George Bush: you are with us, or you are against us
• Gevolgen van polarisatie

Meervoud van polarisatie

Het meervoud van polarisatie is polarisaties.

Oorzaken van polarisatie

Polarisatie kan volkomen onbedoeld veroorzaakt worden, als gevolg van bijvoorbeeld een onhandig geformuleerde uitspraak. Het kan ook opzettelijk worden ingezet, bijvoorbeeld om angst of woede te kweken voor eigen politiek gewin. Politiek leiders met extreme standpunten zullen het steeds vaker winnen van gematigde leiders, de kracht van aangedikte negatieve berichten is groter dan die van positieve berichten. Ondemocratische regimes maken handig gebruik van polarisatie voor het aanwijzen van een zondebok binnen de samenleving. Het regime zal de schuld afschuiven op deze sociale minderheid, door hen komt het allemaal. Deze groep afschilderen als een bedreiging leidt de bevolking af van andere, grotere problemen die het regime veroorzaakt heeft. Denk bijvoorbeeld aan dictator Mugabe die het op blanke boeren had voorzien, Milosevic tegen Albanezen en Mao tegen reactionairen tijden de Culturele Revolutie. Ook een externe partij kan, puur voor eigenbelang, polarisatie bemoedigen. De Duitsers bemoedigden in nazi-Duitsland de polarisatie tussen Duitsers en Tsjechen in Sudentenland (1938).

Polarisatie groepen burgers tegen instanties en overheid

Ook tussen de overheid en groepen burgers kan polarisatie ontstaan. Dit wordt ook wel eens ‘witte woede’ genoemd. Het Kenniscentrum Integratie & Samenleving richt zich op polarisatieprocessen met een etnische, culturele of religieuze grondslag.

Hoe ontstaat polarisatie?

Dat is niet zo gemakkelijk te zeggen, het ontstaan van polarisatie binnen een samenleving kan allerlei oorzaken hebben. Het gaat vaak om kleine ongemakken en irritaties binnen de eigen gemeente. In wijken waar veel culturen samenleven kunnen mensen zich sneller vervreemd van elkaar gaan voelen. Ze kunnen elkaars intenties niet goed aanvoelen, kennen de cultuur minder goed. Daarnaast is er nog de taalbarrière. Kleine ongemakken en irritaties worden/kunnen niet worden uitgesproken, de omgangsnormen tussen de verschillende bevolkingsgroepen kan hierdoor achteruitgaan. Polarisatie is een geleidelijk verlopend proces. Hoe langer de kleine ergernissen en irritaties bestaan, hoe meer mensen zich gaan storen. Personen met een genuanceerde mening zullen zich geneigd gaan voelen zich bij één van de 2 groepen aan te moeten sluiten, wanneer die groepen steeds groter worden.

Wat zijn de positieve en negatieve effecten van polarisatie?

Het positieve effect van polarisatie is dat het grote veranderingen in de samenleving op snel gang kan helpen. Soms is polarisatie nodig nodig om conflicterende belangen en standpunten inzichtelijk te maken. Het polarisatieproces kan te ver worden doorgevoerd, dan ontstaat er verdeeldheid binnen een samenleving. Polarisatie is een slechte zaak wanneer het leidt tot conflicten tussen groepen met verschillende kenmerken of denkbeelden. Het gevolg zal steeds groter wordende segregatie zijn. Ook zal de ruimte voor de genuanceerde mening steeds kleiner worden, je bent ‘ervoor of ertegen’.

Het ‘stille midden’

Het grootste deel van de samenleving zit in het ‘stille midden’ en is divers en verdeeld. De twee ‘uitersten-groepen’ of polen trekken aan het stille midden om zich bij hen aan te sluiten. De twee groepen zullen steeds feller van zich laten horen en snel toenemen in aanhangers. Het wordt steeds moeilijker om deel te blijven van het ‘stille midden’ en er is nu bijna geen ruimte voor nuance meer.

George Bush: “you are with us, or you are against us”

De uitspraak van toenmalig president van Amerika George Bush kort na de aanslagen van 11 september 2011: “You are with us, or you are against us”. U bent vóór ons, of u bent tégen ons. Met die zin gaf Bush aan dat een neutrale of onafhankelijke opstelling ten opzichte van terroristen of terroristische activiteiten, op geen enkele manier geaccepteerd zou worden.

Gevolgen van polarisatie

Polarisatie kan tot escalatie en uiteindelijk radicalisering leiden. Wanneer maatschappelijk leiders zich steeds radicaler uitspreken en meer volgers achter zich scharen, wordt de groep gematigden steeds kleiner. Steeds meer personen uit het ‘stille midden’ hebben een van beide radicale leiders gekozen. Wederzijds wantrouwen wordt vervolgens slim door radicale leiders gebruikt voor eigen politiek gewin. Polarisatie is gevaarlijk, de spanning op groepen en mensen wordt hoog opgevoerd. Personen kunnen radicaliseren, een klein incident kan dan leiden tot gewelddadige reacties. Wanneer bepaalde (bevolkings)groepen worden gediscrimineerd kan dat zelfs een voedingsbodem zijn voor rellen, terroristische aanslagen of een burgeroorlog. Zonder voedingsbodem is er voor polarisatie geen plaats in een samenleving/maatschappij.