• De betekenis van de term genocide
• Voorbeelden van genocide
• Erkenning van genocide ligt gevoelig
• Het Neurenberg Tribunaal
• De rol van de Verenigde Naties
• Het Statuut van Rome
• Joegoslavië Tribunaal

• De rol van de Verenigde Naties
• Het Statuut van Rome
• Joegoslavië Tribunaal

Voorbeelden van genocide

Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie noemt de volgende historische genocides:

• Namibische genocide (1904 – 1907). Duitse kolonisten deden een poging om de Herero- en Nama-stammen in Namibië uit te roeien. Dit is slechts ten dele gelukt.
• Armeense genocide (1914 – 1922). Het Ottomaanse Rijk, dat zich uitstrekte over brede kuststroken aan het zuiden en oosten van de Middellandse Zee, de Zwarte Zee, de Kaspische Zee en de Rode Zee, hield in 1922 op te bestaan. Er kwamen in die laatste periode zo’n 500.000 tot 1.500.000 Armeniërs om het leven. Turkije heeft tot vandaag de dag grote moeite met het erkennen van deze gebeurtenis als een genocide.
• Holodomor (1932 – 1933). Om arbeidskrachten vrij te maken voor nieuwe fabrieken werden door Stalin en het beleid van de toenmalige Sovjet Unie in het gebied wat we nu kennen als het oostelijk deel van Oekraïne, het zuidelijkste deel van Rusland en het westen van Kazachstan vele boerderijen samengevoegd. Uit verzet verborgen boeren hun graan en slachtten ze hun vee, waardoor velen van hen werden gedeporteerd naar Siberië, de genoemde gebieden in hongersnood achterlatend. Er stierven tussen de 2,5 en 7,5 miljoen mensen.
• Rwandese genocide (1994). Tijdens de burgeroorlog in Rwanda werd ongeveer driekwart van de Tutsi’s, die een minderheid vormden in het land, op gewelddadige wijze verminkt en gedood. 500.000 tot 1 miljoen mensen vonden de dood in een periode van drie maanden, van 7 april tot 15 juli 1994.

Erkenning van genocide ligt gevoelig

Het erkennen van genocide is voor betrokken landen vaak een gevoelig punt. Dat blijkt wel uit de houding van Turkije richting, de gebeurtenissen in het Ottomaanse Rijk. Het erkennen van de Armeense genocide wordt in Turkije als een belediging aan het land beschouwd.

Ook keek het Westen lang weg van de gebeurtenissen in Rwanda en had het Sovjet regime grote moeite met de erkenning van de Holodomor, de hongersnood. De Holodomor is pas in 2006 officieel tot genocide verklaard en heeft enkel betrekking op het Oekraïense deel.

Het Neurenberg Tribunaal

De Holocaust, ook wel Shoah genoemd, leidde in 1945 tot het Neurenberg Tribunaal. Duitse officieren werden al binnen zeven maanden na het einde van de Tweede Wereldoorlog terechtgesteld voor het Internationale Militaire Tribunaal (IMT) in Neurenberg. De Verenigde Staten, Frankrijk, Groot-Brittannië en de Sovjet Unie leverden ieder een rechter en stelde een team samen dat het onderzoek leidde en de aanklachten voorbereidde. In het handvest dat werd opgesteld werden drie misdaden omschreven:

1. Misdaden tegen de vrede;
2. Oorlogsmisdaden;
3. Misdaden tegen de menselijkheid.

Op 18 oktober 1945 werden door de hoofd-aanklagers van het IMT 24 Nazi kopstukken aangeklaagd voor deze drie misdaden én voor samenzwering om deze drie misdaden te kunnen plegen. De aanklagers gebruikten toen voor het eerst de nieuwe, door Raphael Lemkin in het jaar daarvoor bedachte juridische term, genocide. Men definieerde genocide als ‘de uitroeiing van raciale en nationale groepen’ (the extermination of racial and national groups), maar de rechters hebben deze term uiteindelijk niet meegenomen in hun vonnis.

De rol van de Verenigde Naties

In 1948, tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in Parijs, is een verdrag aangenomen naar aanleiding van de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog, namelijk het Verdrag inzake de voorkoming en de bestraffing van genocide. Hoewel genocide in de Neurenberg zaken niet strafbaar werd gesteld, veranderde dit in 1948, toen dit verdrag unaniem werd aangenomen door de Assemblé, de lidstaten van de Verenigde Naties.

Het Statuut van Rome

Het Handvest van Neurenberg en het Internationale Militair Tribunaal hebben ervoor gezorgd dat misdaden tegen de menselijkheid werden vastgelegd als misdaden onder internationaal recht. Helaas maakte men geen onderscheid tussen oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Dat onderscheid werd pas gemaakt in 1948, toen de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties het eerdergenoemde verdrag aannam. Dit verdrag trad op 12 januari 1951 in werking en vanaf dat moment werd genocide officieel en internationaal strafbaar.

Joegoslavië Tribunaal

In het Vredespaleis in Den Haag zetelt het Internationaal Gerechtshof, het belangrijkste juridische orgaan van de Verenigde Naties. Ook bevinden het Internationaal Strafhof en het Joegoslavië Tribunaal zich in Den Haag. Het Internationaal Strafhof vervolgt personen die verdacht worden van genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Het Hof kon worden opgericht in 2002, op grond van het Statuut van Rome, een internationaal verdrag uit 1998, dat het mogelijk maakte deze misdaden hier daadwerkelijk te berechten.

Voor het Joegoslavië Tribunaal werden uiteindelijk 161 personen terechtgesteld, 90 werden veroordeeld en bestraft, waarvan 10 personen wegens het plegen van genocide.